Pytanie: Czy wynik naszych działań jest z góry ustalony, a my wpływ mamy jedynie na wybór metody działania? Na przykład, kiedy Allah przeznacza wiernemu iż wybuduje on meczet – nie pozostaje w gestii człowieka czy go wybuduje czy nie, natomiast Allah pozostawia człowiekowi wybór odnośnie sposobu, w jaki go wybuduje. Podobnie, kiedy Allah 'przeznacza’ grzech, człowiek go popełni, i nie ma odnośnie tego żadnego wyboru, ale Allah pozostawia człowiekowi wybór odnośnie sposobu jego wdrażania. Pokrótce, opinia ta ustanawia, iż człowiek ma wybór, w jaki sposób ma wykonać to, co Allah mu przeznaczył, czy jest to właściwa opinia?

Odpowiedź: Kwestia Al-Kadar była przedmiotem wielu dywagacji przez długi okres czasu, w których to wyniku ludzie podzielili się na trzy różne grupy: dwie skrajne oraz grupę środka

Odnośnie grup 'skrajnych’, ich poglądy odnośnie Al-Kadar przedstawiają się następująco:

Grupa pierwsza: Uznała absolutyzm Przeznaczenia (Kadar), nie uznając 'wolnej woli’ jednostki, twierdząc, „Człowiek jest zmuszony do określonego postepowania, i nie ma odnośnie niego – żadnego wyboru.” Zgodnie z tym – upadek człowieka z dachu na skutek wichury jest 'taki sam’ – jak – zejście człowieka z dachu po drabinie (zgodnie z jego wolą, 'świadomie’.)

Grupa druga: Uznała, że postępowanie człowieka (czyny, które wykonuje oraz czyny, których nie wykonuje) – zależnie jest całkowicie od jego własnej woli, i nie uznała Przeznaczenia Allaha, twierdząc, iż „Stworzenie jest niezależne w swoim postępowaniu i nie zależy od Przeznaczenia Allaha.”

Grupa środka. Rozpatrzyli oni dwie przyczyny, Przeznaczenie Allaha oraz wolną wolę jednostki, jak również fakt, iż musi ona zdawać sobie sprawę z różnicy między upadkiem z dachu na skutek silnego powiewu wiatru oraz 'dobrowolnym i zamierzonym’ zejściem z dachu po drabinie. Dzieje się tak, albowiem pierwsza sytuacja – nie jest 'wyborem człowieka’, natomiast druga – jest. Obie również wynikają z „Zarządzenia i Przeznaczenia Allaha” albowiem nic nie dzieje sie na świecie bez Jego Woli. Warto jednak zaznaczyć, iż stworzenie jest odpowiedzialne za wybory, których dokonuje, i „Al-Kadar” nie może być dla niego wymówką lub usprawiedliwieniem wykroczenia przeciwko nakazom lub zakazom ustanowionym przez Allaha.

Człowiek 'wykracza poza ustalone granice’ – powodując się swymi pragnieniami i swoją wolą (świadomie i celowo), nie posiadając wiedzy odnośnie 'swego przeznaczenia’, zatem powodem i przyczyną kary jest świadomość popełnianego grzechu (niezależnie czy ma ona miejsce na ziemi, np. kara za cudzołóstwo, czy po śmierci).

Jeśli człowiek zostałby zmuszony do popełnienia grzechu, wykroczenia – nie można wówczas twierdzić, iż popełnił go świadomie i celowo i powinien zostać za to wykroczenie ukarany (oczywiście, uprzednio dokonawszy analizy przyczyn określonego postępowania).

Odnośnie przykładu – „jeśli Allah przeznaczy człowiekowi, iż wybuduje on meczet, wówczas wybuduje on go, i nie ma odnośnie tej kwestii żadnego wyboru, lecz Allah – pozostawia człowiekowi do wyboru sposób, w jaki go wybuduje.” Przykład ten nie jest poprawny, ponieważ zakłada, iż zamiar człowieka odnośnie sposobu budowy – jest niezależny od woli Allaha, i nie jest on elementem Al-Kadar (Przeznaczenia) oraz iż pierwotna idea budowy – zależy tylko i wyłącznie od Przeznaczenia, i człowiek nie ma w niej żadnego udziału.

Prawdą jest, iż idea budowy – jest elementem wolnej woli jednostki, albowiem nie jest przez nikogo zmuszana – aby to zrobić, tak jak nie jest zmuszana, aby myśleć o przebudowie własnego domu lub jego remoncie. Aczkolwiek, pomysł ten – został 'zarządzony’ przez Allaha wobec danej jednostki – która nie była tego zarządzenia świadoma, albowiem nie posiada ona wiedzy odnośnie rzeczy dla niej przeznaczonych przez Allaha dopóki rzecz dana się nie przydarzy. Al-Kadar jest bowiem 'niezbadaną tajemnicą’, której nie zna nikt poza Allahem – chyba, że Allah oświeci daną jednostkę (np. Proroka) wiedzą o nim (Kadar), lub – jeśli Kadar się 'zmaterializuje’ (zrealizuje).

Podobnie, kwestia budowy wynika z Przeznaczenia Allaha, ponieważ Allah 'ustanowił wszelkie rzeczy’ i duże i małe, i nie jest możliwe, aby wierny wybierał to, czego On nie chce lub, czego On nie 'zarządził’. Raczej, jeśli wierny dokonuje wyboru i robi to co 'sam zamierza’ , wie na pewno, iż Allah nakazał to i zaplanował. Zatem, wierny może dokonać wyboru zgodnie z widocznymi fizycznymi przyczynami/powodami, które Allah zaplanował – jako przyczyny określonego rezultatu czynów, działań, i wierny nie 'odczuwa’ iż został zmuszony do realizacji określonych działań; ale jeśli postępuje zgodnie z przyczynami, które Allah zaplanował jako przyczyny, wiemy z pewnością, iż Allah – zaplanował je w ogóle i szczególe.

Podobnie, odnośnie osoby, która popełnia grzech, odnośnie czego w pytaniu stwierdzono, iż „Allah 'zapisał mu’ iż popełni on grzech, więc człowiek – go popełni, i nie ma odnośnie tego żadnego wyboru, ale ma wybór odnośnie sposobu jego popełnienia.”

Zarządzenie Allaha – iż człowiek popełni grzech – nie neguje tego, że człowiek wybiera jego popełnienie, ponieważ wtedy – kiedy decyduje się go popełnić – nie wie co 'zaplanował odnośnie jego osoby Allah’ – a zatem robi tak ze swojej własnej woli i nie odczuwa, iż został do grzechu przez kogokolwiek zmuszony.

Aczkolwiek jeśli tak jest, wiemy, że Allah zarządził, iż człowiek tak postąpi, oraz podobnie – sposób popełnienia grzechu ma miejsce ze względu na wybór człowieka i to nie neguje Kadar Allaha, albowiem Allah zarządził wszelkie rzeczy, w ogóle i szczególe, i zaplanował przyczyny, które do nich prowadzą, i żaden z Jego Uczynków nie jest wyjątkiem od tej reguły, ani żaden z uczynków Jego stworzeń – tych, które wybiera stworzenie zgodnie z własną wolą, jak i tych, do których stworzenie jest zmuszone, jak Allah mówi (co znaczy):

Czyż nie wiesz, że Allah zna wszystko co jest w niebie i na ziemi?” Zaprawdę, to jest w Księdze! Zapawdę, to dla Allaha łatwe!
(Surah al-Hadż, 22:70 )

I w ten sposób każdemu prorokowi wyznaczyliśmy jakiegoś wroga – szatanów spośród ludzi i dżinnów: jedni drugim podszeptują ozdobne słowa – zwodząc (oszukując, omamiając). Gdyby twój Pan chciał, nie zrobili by tego, zostaw ich więc z ich zmyśleniami.
(Surah al-An’âm, 6:112)

Dla wielu Muszrikun (politeistów, bałwochwalców) ich (tak zwani) „towarzysze, wspólnicy” (Allaha) usprawiedliwiają zabijanie potomstwa, aby doprowadzili się sami do zniszczenia i spodować zamęt w ich wierze. A gdyby chciał Allah, to tego by nie uczynili. Zostaw ich więc z ich zmyśleniami.
(Surah al-Anam, 6:137)

Gdyby zechciał Allah, następne pokolenia nie walczyłyby przeciwko sobie, po tym, jak przyszły do nich jasne Wersety Allaha, ale oni poróżnili się – niektórzy z nich wierzyli a inni popadli w niewiarę. Gdyby Allah chciał, nie walczyliby ze sobą, ale Allah czyni to, co chce.
(Surah al-Bakara, 2:253 )

W Sahih al-Buchari znajduje się hadis, z autorytetu Ali bin Abi Talib, iż Prorok powiedział:

„Miejsce każdego z was zostało zapisane albo w Raju albo w Ogniu.” Powiedzieli ludzie – Posłanniku Allaha! Czy powinniśmy [na tym] polegać?” A w innej narracji: – Czy powinniśmy polegać na tym, co zostało nam przeznaczone i zaprzestać dobrych dzieł? Na co (Prorok) odpowiedział: „Nie, działajcie, albowiem wszystko zostało ułatwione.”

Inny hadis. „Działajcie, albowiem każdy znajdzie łatwym (wykonywanie) takich czynów, które prowadzić będą go do miejsca mu przeznaczonego. Ten, kto należy do ludzi szczęśliwości, wykonywanie uczynków właściwych ludziom 'szczęśliwości’ będzie dla niego łatwe, zaś ten, kto należy do ludzi zgubionych, z łatwością przychodzić mu będą uczynki właściwe ludziom zgubionym. Potem wyrecytował: 92:5-10 {Ten zaś kto rozdaje (jałmużnę) i przestrzega obowiązków względem Allaha i obawia się Go. I wierzy w Al-Husba (to co najlepsze, najpiękniejsze). Ułatwimy dla niego drogę do (osiągnięcia) szczęścia. Zaś ten, kto jest chciwym skąpcem i myśli, że sam sobie wystarczy. I zaprzecza Al-Husna (temu co najlepsze), Uczynimy dla niego łatwą drogę do zła.}.”

Prorok zabronił zatem polegania na tym co 'zostało zapisane, przeznaczone’ – oraz powstrzymywania się od/zaprzestania wykonywania uczynków, ze względu na brak wiedzy odnośnie tego co jest nam przeznaczone. Nakazał, aby wierny czynił to co jest w stanie i to co może – i to jest jego postępowanie. Zacytował jako dowód Werset, który potwierdza – iż ten, kto wykonuje dobre dzieła/uczynki i wierzy, tego droga będzie łatwą, i jest to skuteczne i niezawodne lekarstwo, dzięki któremu wierny osiągnie szczęście i zdrowie. Wierny wykonuje prawe dzieła powodując się wiarą i zadowolenie przyniesie mu to, iż jest to gwarancja 'szczęścia’ w życiu doczesnym i Życiu Przyszłym.

Źródło

Autor: Szeich Muhammad bin Salih Al-Usajmin (RA)

Tłumaczyła: Majida Shaban