Artykuł pochodzi z serwisu islam.pl (link)

Większość z nich znalazła się na terytorium osmańskim po rozbiorach ( po 1795 r.). Część służyła w osmańskiej armii, część zajęła się sprawami gosp. Oto najciekawsze biogramy:

Wojciech Bobowski (1610-1675) ze Lwowa znalazł się w sułtańskim seraju wzięty do niewoli przez Tatarów. Przeszedł tam na islam i jako Ali-Bej pozostał w Turcji. Był cenionym w Europie, znającym kilkanaście języków poliglotą. tłumaczył na język turecki m.in. Biblię, a Europę zaznajamiał z religią i obyczajami muzułmanów. Bobowski jako pierwszy dragoman Porty miał liczne kontakty dyplomatyczne i naukowe z krajami europejskimi. Był również wybitnym malarzem.

Wojciech Chrzanowski (1793-1861) służąc w armii osmańskiej (do 1837 r.) walczył na wielu frontach europejskich. Pod naciskiem Rosji zmuszony został wystąpić z armii osmańskiej. Po rocznej przerwie powrócił do Turcji już jako generał w służbie angielskiej, w roli doradcy przy sztabie osmańskiej armii.

Służbę w armii osmańskiej przez pewien okres pełnił Józef Bem (1794-1850). Wstąpił on do armii osmańskiej po upadku rewolucji węgierskiej. Służył w niej jako Murad Pasza. Zmarł w Aleppo w Syrii w 1850 r.

Szeregi armii osmańskiej zasilił także Marian Langiewicz (1827-1887). Pracował on od 1877 r. w głównym arsenale stambulskim, gdzie przychodziły dostawy dla armii osmańskiej. Po zawarciu związku małżeńskiego z Angielką osiadł w Kadikoy. Zmarł w 1877 r. i pochowany został w Uskudar na azjatyckim brzegu Bosforu, na cmentarzu angielskim Hayder Pasza.

Niewątpliwie jedną z najciekawszych postaci był Sadyk Pasza (1804-1886) – żołnierz i pisarz polskiego pochodzenia, który przez 30 lat wiernie służył Turcji. Walczył w powstaniu listopadowym (jako Michał Czajkowski). W 1848 r. powrócił do Turcji. Uległszy idei panslawizmu uzyskał łaskę carską i osiadł na Ukrainie. Jego synowie pozostali w służbie osmańskiej, jeden z nich był m.in. gubernatorem Libanu.

Kolejną ciekawą osobą był Seweryn Bieliński (1815-1895) -wojskowy uczestnik rewolucji węgierskiej. W 1854 r. przeniósł się do Turcji. Prowadził tam prace budowlane przy fortach i na drogach, był także dyrektorem kolei, szefem sztabu armii osmańskiej oraz komisarzem przy rządzie bułgarskim.

Karol Brzozowski (1821-1904) – Kara Awdży to poeta i inzynier leśnik, który w służbie osmańskiej rozbudowywał sieć telefoniczną kraju, założył wzorową fermę pod Bagdadem. Prowadził także pomiary i wykonywał mapy Kurdystanu.

Interesującą postacią był także Henryk Groppler (1822-1887) Poczatkowo pracował w firmie zegarmistrzowskiej Siegersa w Genewie. Po przybyciu do Stambułu założył własną firmę tej branży. Zajął się wydobywaniem marmurów na wybrzeżu Marmara i rozwinął własny transport (miał 9 statków). W Turcji odwiedzało go wielu emigrantów polskich i gości honorowych, m.in. A. Mickiewicz, H. Sienkiewicz a także kuzyn Jan Matejko, który namalował nad Bosforem kilka obrazów.

Przy opracowaniu tych biogramów korzystałem z następującej literatury:

A. Lewak, Dzieje emigracji polskiej w Turcji, Warszawa 1935
J. Łątka, Polacy w Turcji, Lublin 1980
M. Popko, Turcja, Warszawa 1971
J. Reychman, Polacy w Turcji, Problemy Polonii Zagranicznej, T. VI i VII 1971