Islam opiera się na pięciu filarach, z których trzecim jest jałmużna (szerzej rozumiana jako dobroczynność). Nasza religia wymaga od wierzących szczodrości i miłosierdzia, umiarkowania w zaspokajaniu własnych potrzeb i pamiętania o tym, że część błogosławieństwa Allaha, jakim jest majątek wiernego, przynależy tym, którzy tego majątku nie mają. Wysłannik Allaha (PZN) powiedział: Dający jałmużnę jest bliżej Allaha, bliżej człowieczeństwa, bliżej Raju, a daleko od Piekła; skąpiec pozostaje z dala od Allaha, z dala od człowieczeństwa, z dala od Raju, a blisko Piekła.

Allah w Qur’anie mówi (co znaczy, wg J. Bielawskiego): „Ci, którzy rozdają swoje majątki nocą i dniem, skrycie i jawnie, otrzymają nagrodę u swojego Pana, nie doznają strachu i nie będą się smucić!” (Chodzi o strach i smutek także w Dniu Zmartwychwstania; Sura Al-Baqara – Krowa – ajat 274.)

Jednak także jałmużna powinna być rozdawana w sposób umiarkowany. Przypomnijmy, że wymagana (jedynie od człowieka bogatego!) wysokość zakat to jedynie czterdziesta część (2,5%) majątku. Allah w Qur’anie wiele razy potępia tych, którzy są rozrzutni; m.in. w Surze Al-’Isra (ajaty od 26. do 28.) mówiąc (co znaczy, wg J. Bielawskiego):

„I dawaj krewnemu, co mu się należy, i biednemu, i podróżnemu, lecz nie rozrzucaj nadmiernie!
Zaprawdę, rozrzutni są braćmi szatanów, a szatan jest niewdzięczny względem swego Pana.
A jeśli odsuniesz się od nich [tzn. jeśli nie masz niczego, co mógłbyś dać krewnemu, biednemu czy podróżnemu, a nie – jeśli odsuniesz się, chociaż możesz ich wspomóc], to poszukując Miłosierdzia twego Pana, którego się spodziewasz, powiedz im chociaż przyjemne słowo.”

Te słowa Allaha pokazują nam z jednej strony kategorie ludzi, którzy jako pierwsi zasługują na naszą pomoc, a z drugiej – jeden ze sposobów, w jaki ci, którzy nie posiadają majątku, także mogą dać jałmużnę. O rodzinie, jako zasługującej na wsparcie w pierwszej kolejności, mówi także następujący hadis Wysłannika Allaha(PZN):

O, synu Adama! Rozdawaj bogactwo – jest to z korzyścią dla ciebie. Nie ukrywaj go – to jest dla ciebie złe, a bogactwo odpowiadające potrzebom (podkreślenie moje – powinniśmy pamiętać, aby nie wydawać majątku na nadmierne luksusy, a na to, co rzeczywiście jest nam potrzebne) nie jest hańbiące. Wydawaj najpierw na swoją rodzinę i na tych, którzy są od ciebie zależni. Wzniesiona ręka jest lepsza od opuszczonej.

W społeczeństwie muzułmańskim żaden człowiek nie powinien być głodny, żaden nie powinien odmawiać wsparcia i żaden nie powinien wydawać majątku na rzeczy przesadnie luksusowe. (Taki stan rzeczy istniał za czasów Proroka (PZN), w większym lub mniejszym stopniu za czasów czterech Kalifów Sprawiedliwych – oby Allah radował się z nich wszystkich, także za kalifatu Umara bin Abdul Aziza.)

Jałmużna oczyszcza majątek człowieka bogatego, a Wysłannik Allaha (PZN) powiedział: Postarajcie się o czystość, dając zakat z waszego majątku; postarajcie się o lekarstwo na wasze choroby, dając jałmużnę!

Jałmużna oczyszcza człowieka z grzechów i łagodzi gniew Allaha. Potwierdza to m.in. opowiadanie Wysłannika Allaha (PZN) o mnichu z Bani Israil, który przez sześćdziesiąt lat wielbił Allaha w swoim klasztorze. Pewnego dnia zszedł do doliny, zabierając ze sobą dwa kawałki chleba. W dolinie spotkał najpierw kobietę, z którą współżył, a później żebraka, któremu dał te dwa kawałki chleba jako jałmużnę. Wkrótce potem zmarł. Prorok Muhammad (PZN) powiedział, że kiedy na Sądzie Ostatecznym zostanie zważone sześćdziesiąt lat wielbienia Allaha i cudzołóstwo – grzech będzie cięższy od jego dobrych uczynków. Kiedy na szalę z dobrymi uczynkami zostaną położone dwie kromki chleba – dzięki nim ten człowiek osiągnie zbawienie.

Inna historia opowiada o marynarzu, którego statek zatonął. Z całej załogi uratował się jedynie on, ponieważ dwaj mężczyźni w białych szatach pomogli mu dopłynąć do brzegu, a gdy stanął na brzegu, powiedzieli mu: Zostałeś uratowany za dwie kromki chleba. Kiedy wrócił do domu i opowiedział tę historię swojemu ojcu, ojciec zapłakał i powiedział: Mój synu, ja tamtego dnia oddałem dwie kromki chleba jako jałmużnę, ponieważ nie znalazłem nic innego, co mógłbym oddać!

Jałmużna jest spełnieniem obowiązku bogatego człowieka wobec Allaha i wobec człowieka biednego. Biednemu daje majątek i chroni go od zawiści, bogatego chroni od pychy i oczyszcza jego majątek. Ze wszystkich zalet jałmużny – i z tego, że jest ona obowiązkiem, nałożonym na wiernych przez Allaha – biorą się stanowcze przepisy Islamu w tej kwestii. Kiedy podczas kalifatu Abu Bakra niektórzy ludzie nie chcieli płacić zakat, Abu Bakr powiedział: Ktokolwiek odmawia płacenia zakat, jest niewierny, i będę ścigał go jako niewiernego, i będę zabijał go, jako niewiernego!

Współczucie na widok ubóstwa drugiej osoby jest cechą dobrego muzułmanina, ale jest też jedną z cech, decydujących o człowieczeństwie. Szejk Al-Gazali powiedział, że kto nie odczuwa przykrości na widok ubogiego, nie jest wierzącym i nie jest człowiekiem, lecz kamieniem!

Przekazano, że kiedy Wysłannik Allaha zobaczył biednych ludzi z plemienia Bani Hadhar, jego twarz zmieniła kolor, a następnie wyrecytował on ludziom ajaty, mówiące o bogobojności (zob. Sura An-Nisa – Kobiety – ajat 1. i Sura Al-Hashr – Zebranie – ajat 18.) i powiedział: Każdy powinien dać jałmużnę – dinar, dirham, ubranie, daktyle, mąkę… Dawajcie jałmużnę nawet, jeśli będzie nią tylko pestka daktyla!

Ten hadis uczy nas dwóch ważnych rzeczy. Po pierwsze, zakat to nie tylko pieniądze, ale także ubranie, czy pożywienie – rzeczy, które są niezbędne każdemu człowiekowi, a których ten, kto jest ubogi, nie posiada. Po drugie, nie powinniśmy myśleć, że niewielka jałmużna w oczach Allaha będzie czymś gorszym – o przyjęciu dobrego czynu przez Allaha decyduje szczera intencja, niech więc każdy ofiaruje tyle, ile może. Inny hadis Wysłannika Allaha (PZN) mówi, że już nawet pozdrowienie swojego brata z uśmiechem na twarzy (kiedy nie mamy niczego, co moglibyśmy dać jako jałmużnę; przyp. mój) jest już jak sadaqat.

Allah w Qur’anie mówi (co znaczy, wg J. Bielawskiego):

„O wy, którzy wierzycie! Zaprawdę, wielu spośród uczonych w piśmie – rabinów i mnichów – zjada nadaremnie majątki ludzi i oddala od drogi Allaha. A tym, którzy zbierają złoto i srebro, a nie rozdają ich na drodze Allaha – obwieść karę bolesną!
W Dniu, kiedy te metale będą rozpalone w Ogniu Gehenny i będą napiętnowane nimi ich czoła, ich boki i grzbiety: 'Oto, co zebraliście dla siebie, zakosztujcie więc tego, co zebraliście!’” (Sura At-Tauba – Skrucha – ajaty 34. i 35.)

Hadis Wysłannika Allaha (PZN) mówi, że w Dniu Sądu złoto i srebro, z których nie zaspokajano potrzeb biednych, będą przemienione w jadowite węże, polujące na właścicieli tych majątków.

Jałmużna i wydawanie majątku na drodze Allaha jest najlepszym sposobem na pokrzyżowanie planów Szatana i jest najbardziej niemiła Szatanowi. Potwierdzają to słowa Proroka Muhammada (PZN), który powiedział: Kiedy człowiek zamierza dać jałmużnę, siedemdziesiąt diabłów przyczepia się do niego, aby tylko odwieść go od tego!

Kolejną ważną sprawą jest (o ile to możliwe) takie ofiarowanie jałmużny, aby człowiek biedny, który z niej skorzysta, nie wiedział, przez kogo został obdarowany. Takie postępowanie zabezpiecza biednego przed tym, że mógłby dziękować darczyńcy, a zapomnieć o podziękowaniu Allahowi, z kolei bogatego zabezpiecza przed nieszczerością intencji (jałmużnę dajemy tylko dla Allaha!), dawania jałmużny „na pokaz” lub oczekiwaniem wdzięczności. Wysłannik Allaha (PZN) powiedział: Cokolwiek robisz, nie licz na wdzięczność ludzi! Nie oznacza to, że wszyscy ludzie są niewdzięcznikami, ale że człowiek wszystko, co robi dobrego, powinien robić tylko i wyłącznie dla zadowolenia Allaha – tylko wtedy jego dobry czyn będzie przyjęty! Skryte dawanie jałmużny jest lepsze dla dającego, jest lepsze dla biorącego i bardziej podoba się Allahowi, Który w Qur’anie mówi (co znaczy, wg J. Bielawskiego):

„Jeśli dajecie jawnie jałmużnę, to jest dobrze, ale jeśli ją ukrywacie i dajecie biednym, to jest lepsze dla was i zmazuje wam nieco waszych złych czynów. Allah jest w pełni świadomy tego, co czynicie!” (Sura Al-Baqara – Krowa – ajat 271.)

Inny hadis Wysłannika Allaha (PZN) mówi: Czyny prawe i cnotliwe ratują człowieka od złych skutków niegodziwości, dyskretnie ofiarowana jałmużna uspokaja gniew Allaha, a uprzejmość wobec krewnych przydaje mu lat.

Niekiedy możemy pomyśleć, że danie zakat uszczupli nasz majątek czy nawet zbliży nas do ubóstwa. Takie myśli są niczym innym, jak podszeptami Szatana! Jałmużna nie tylko nie pomniejszy majątku wiernego (jeśli będzie on miał szczere intencje), ale przeciwnie, powiększy go.

Allah w Qur’anie mówi (co znaczy, wg J. Bielawskiego): „Zaprawdę, mój Pan daje hojne zaopatrzenie, komu chce ze Swoich sług – i wymierza je. A jeśli wy rozdacie cokolwiek, to On wam to zwróci. On jest najlepszy z zaopatrujących!” (Sura Saba – Sabejczycy – ajat 39.)

W innym ajacie czytamy (co znaczy, wg J. Bielawskiego): „Jeśli dacie Allahowi piękną pożyczkę, to On odda ją wam w dwójnasób i przebaczy wam. On zna ukryte i jawne. On jest Potężny, Mądry!” (Sura At-Taghabun – Wzajemne Oszukiwanie – ajaty 17. i 18. Na temat jałmużny jako pożyczki w Qur’anie zob. też: Sura Al-Baqara – Krowa – ajat 245.; Sura Al-Ma’ida – Stół Zastawiony – ajat 12.; Sura Al-Hadid – Żelazo – ajaty 11. i 18.)

Prorok Muhammad (PZN) opowiadał, że każdego ranka na ziemię schodzą dwaj aniołowie, z których jeden mówi: „O Allahu, zwróć wszystko tym, którzy wydali!” (chodzi o wydawanie na dobre cele), zaś drugi mówi: „O Allahu, zniszcz i doprowadź do ruiny skąpców!”

Z kolei o nadmiernym rozdawaniu (rozrzutności) mówi inny hadis, który przekazuje nam, że do Wysłannika Allaha (PZN) przyszedł pewien człowiek, przynosząc bryłkę złota i mówiąc, że ma ją z kopalni i chce oddać ją jako jałmużnę, ponieważ nie ma nic innego, co mógłby dać. Wysłannik Allaha (PZN) odwrócił twarz od tego człowieka, a wtedy ten podszedł do niego z drugiej strony i powtórzył to, co powiedział wcześniej. Prorok r ponownie się odwrócił, a ten człowiek jeszcze raz podszedł z innej strony z tymi samymi słowami. Wreszcie Wysłannik Allaha (PZN) wziął od niego tę bryłkę złota, cisnął nią w niego tak mocno, aż sprawił mu ból, i powiedział: Niektórzy z was przychodzą, aby oddać całą swoją własność na jałmużnę, a później idą żebrać u innych… najlepsza jałmużna to ta, która pochodzi od człowieka bogatego!

Jak niewłaściwe musiało być postępowanie tego człowieka, jeśli wyprowadziło z równowagi człowieka tak łagodnego i cierpliwego, jak Wysłannik Allaha (PZN)!

Czasami trudne dla człowieka wierzącego może być pogodzenie obowiązku jałmużny z obowiązkiem zadbania o swoją rodzinę. W hadisie przekazano, że Wysłannik Allaha (PZN) odwiedził 'Amra bin al-Asa, kiedy ten był chory i chciał sporządzić testament. Początkowo chciał oddać cały swój majątek na drodze Allaha, ale Prorok (PZN) sprzeciwił się temu, mówiąc: Pozostawienie spadkobierców bogatych i zasobnych jest lepsze niż pozostawienie ich w nędzy i skazanych na żebranie u innych. Wtedy 'Amr ? zaproponował, że połowę zapisze swoim spadkobiercom, a drugą połowę jako jałmużnę – i Prorok (PZN) znowu się sprzeciwił. 'Amr zaproponował, że dwie trzecie zostawi dla rodziny, a jedną trzecią dla rozdania na drodze Allaha, a wtedy Wysłannik Allaha (PZN) powiedział: Dobrze, choć to też za wiele. Ten hadis pokazuje nam, że jeśli chcemy oddać część majątku na drodze Allaha, jedna trzecia jest granicą, której absolutnie nie powinniśmy przekraczać.

Wysłannik Allaha (PZN) opowiedział, że pewien człowiek zobaczył chmurę i usłyszał głos, mówiący do tej chmury: Idź, podlej pole takiego-to-a-takiego. Chmura rzeczywiście przesunęła się, po czym zaczął z niej padać deszcz. Ten człowiek poszedł zaciekawiony w tamto miejsce i napotkał właściciela pola. Opowiedział mu to, co słyszał, i zapytał tamtego, co on robi, że dostaje za swoje postępowanie taką nagrodę. Właściciel pola odpowiedział: Z plonów, które zbiorę ze swojego pola, jedną trzecią przeznaczam dla siebie i swojej rodziny, jedną trzecią oddaję jako jałmużnę, a jedną trzecią zostawiam na przyszły rok.

Dwa inne hadisy Wysłannika Allaha (PZN) mówią:
To, co muzułmanin wydaje na swoją rodzinę, szukając zadowolenia Allaha, traktowane jest jako jałmużna.
Dobrze wydać jednego dinara na drodze Allaha, jednego na uwolnienie niewolnika i jednego na swoją rodzinę – lecz największe wynagrodzenie otrzymacie za dinara, wydanego na swoją rodzinę. (Jeśli został wydany na to, co halal.)

Ten temat ważny jest przede wszystkim dla mężczyzn, ponieważ to oni w Islamie odpowiedzialni są nie tylko za utrzymanie rodziny, ale także za hojne zaspokojenie potrzeb żon, dzieci i tych, którzy pozostają na ich utrzymaniu. Żona i dzieci muzułmanina nie mogą cierpieć ubóstwa przez to, że mąż i ojciec wydaje majątek na inne cele – nawet, jeśli wydaje na drodze Allaha! Także przy wydawaniu zakat powinniśmy myśleć przede wszystkim o członkach naszych rodzin. Wysłannik Allaha (PZN) powiedział: Allah nie może przyjąć jałmużny tego, którego krewni potrzebują dobra i pomocy, a on rozdaje innym, pozostawiając tamtych… Na Istniejącego, dzięki Którego Potędze żyję – w Dniu Sądu Allah nawet nie spojrzy na takiego człowieka!

Z drugiej strony, Allah w Qur’anie mówi (co znaczy, wg J. Bielawskiego):

„Zaprawdę, wśród waszych żon i dzieci są wasi wrogowie! [Tzn. – zbytnia dbałość o rodzinę może sprawić, że człowiek zapomni o innych obowiązkach, lub zaprowadzić go do tego, co zakazane, np. do zdobywania majątku na potrzeby rodziny w niedozwolony sposób] Przeto strzeżcie się ich! (…) Wasze bogactwo i wasze dzieci są tylko pokuszeniem, podczas gdy u Allaha jest nagroda ogromna.” (Sura At-Taghabun – Wzajemne Oszukiwanie – ajaty 14. i 15.)

Przekazał Abdullah bin Mas’ud, że słyszał Wysłannika Allaha (PZN), który opowiadał: Allah pobłogosławił tych, którzy mają majątek i tych, którzy mają dzieci. Zapyta On człowieka: Co zrobiłeś z majątkiem i dobrami, którymi cię pobłogosławiłem? Ten odpowie: Zostawiłem swoim synom, gdyż bałem się o ich ubóstwo. Jego Pan powie: Gdybyś znał prawdę, śmiałbyś się mniej, a płakał więcej – zesłałem na nich to, czego się dla nich obawiałeś. Później Allah zapyta innego o to samo, a tamten odpowie: Wydałem Twoje błogosławieństwa na drodze posłuszeństwa, a moje dzieci pozostawiłem Twej Łasce, Litości i Dobroci. Allah rzeknie: Ponieważ znasz prawdę, będziesz śmiać się więcej, a płakać mniej – zabezpieczyłem ich tym, na co się zdałeś!

Ten trudny temat dobrze podsumowuje hadis, który mówi, że Wysłannik Allaha(PZN), kiedy trzymał na rękach swojego wnuka, powiedział: Wy, dzieci, stajecie się niekiedy powodem chciwości, tchórzostwa, ignorancji i głupoty, ale wy jesteście także aromatem Allaha.

Na podsumowanie chciałbym przypomnieć hadis qudsi, który mówi: O, synu Adama! Wydawaj swe skarby na sprawę Allaha. Ze Mną nie musisz obawiać się ich spłonięcia, utonięcia czy kradzieży. W swoim czasie, cokolwiek będzie ci potrzebne – Ja ci to dam!

Autor: Abd ul-Karim