Modlitwa jako Filar Islamu

Prorok(PZN) powiedział, że jeśli nasza modlitwa będzie prawidłowa, to wtedy i inne nasze dobre uczynki będą prawidłowe, a jeśli w naszej modlitwie będą jakieś uchybienia lub nie będzie ona przyjęta przez Allaha, wtedy i inne nasze dobre uczynki ulegną zepsuciu lub nie zostaną przyjęte.

Prorok (PZN) powiedział: Módlcie się tak, jak widzieliście, że ja się modlę. Oznacza to, że także w modlitwie powinniśmy trzymać się sunny Wysłannika(PZN) – i nie wolno nam nic do niej dodawać ani niczego od niej odejmować.

Pierwszym warunkiem modlitwy jest ustalenie kierunku Mekki (qibla) i zwrócenie się w tym kierunku – na ile jesteśmy w stanie tego dokonać. Allah w Qur’anie nakazuje nam skierowanie twarzy w kierunku Świętego Meczetu (Ka’aby), niezależnie od tego, gdziekolwiek byśmy się znajdowali. Bez tego nasza modlitwa będzie nieważna, jednak są pewne wyjątki od tej zasady. Jeśli wierny modlił się przekonany, że jest zwrócony w dobrym kierunku, a później okaże się, że przy jego określaniu popełnił błąd, to jego modlitwa pozostaje ważna. Jeśli modlimy się w podróży autobusem, samolotem czy pociągiem (taka modlitwa jest niekiedy dopuszczalna), wtedy nie obowiązuje nas zwrócenie się w kierunku Mekki. Jeśli ktoś, kto jest bardzo słaby lub chory, modli się na leżąco, także nie potrzebuje zwracać się w stronę Ka’aby. Allah wielokrotnie mówi w Qur’anie, że człowiekowi nie zostało nakazane nic z tego, czego nie jest w stanie zrobić – potwierdza to także wiele hadisów Proroka Muhammada (PZN).

Kolejny element modlitwy to modlitwa na stojąco – jeśli jesteśmy w stanie odprawić ją w pozycji stojącej. Dotyczy to jedynie modlitwy obowiązkowej. Modlitwę sunna możemy odmówić na siedząco lub na leżąco nawet bez wyraźnego powodu – należy jednak pamiętać, że nasze wynagrodzenie za taką modlitwę będzie mniejsze (jeśli nie jesteśmy słabi, chorzy, w podróży itp.). Prorok (PZN) powiedział: Modlitwa na siedząco to tylko połowa modlitwy. Inny hadis mówi, że za dobrze odmówioną modlitwę na stojąco wierny dostanie całe wynagrodzenie za taki uczynek, za modlitwę odmówioną na siedząco – połowę wynagrodzenia, a za modlitwę odmówioną na leżąco – ćwierć takiego wynagrodzenia, jakie dostałby za modlitwę w pozycji stojącej.

Powinniśmy też zadbać o to, aby przy modlitwie przed nami znajdowała się sutra – czyli to, co „odcina nas” od otoczenia i powoduje, że nikt nie przechodzi między nami a Bogiem. Sutra powinna być na tyle wysoka, żeby była wyraźnie widoczna, ale nie może być to przedmiot, który rozprasza naszą uwagę. Sutra powoduje, że wierni nie przechodzą przed innymi, modlącymi się – co jest zakazane. Sutra obowiązuje nas, kiedy odmawiamy modlitwę w miejscu, gdzie jest dużo ludzi. Kiedy modlimy się w miejscu, gdzie nie ma dużego ruchu, wystarczy, że odmówimy modlitwę blisko ściany czy innej osłony.

Kolejny warunek modlitwy to intencja jej odmówienia. Znany hadis Proroka (PZN) mówi, że każdy czyn ma związek z intencją, tzn. jest wynagradzany (lub karany) przez Allaha w zależności od naszej intencji. Intencja nie musi być wypowiedziana językiem – ani na głos, ani szeptem (inaczej twierdzą niektórzy uczeni, ale jest to bi’da – innowacja), ale musi być obecna w sercu.

Sama modlitwa rozpoczyna się od takbiru – unosimy otwarte dłonie na wysokość uszu (tak, aby wnętrze dłoni zwrócone było w kierunku Mekki) lub barków (obie wersje są potwierdzone przez wiarygodne hadisy) i wypowiadamy Allahu Akbar. Takbir rozpoczynający modlitwę nazywa się takbir ihram. Od tego momentu aż do kończącego modlitwę taslimu (tzn. dania salamu na prawo – obowiązek i na lewo – sunna Wysłannika) wszystko poza modlitwą jest dla nas zakazane (haram), co potwierdza hadis Proroka (PZN). Kiedy modlimy się sami, takbir wypowiadamy cicho (na przykład – żeby uniknąć zamieszania, kiedy kilka osób odmawia blisko siebie modlitwę sunnową), jeśli nie jest to obowiązkowa modlitwa odmawiana na głos. Jedynie takbir ihram możemy wypowiedzieć na głos – w ten sposób „informujemy” innych ludzi o tym, że zaczynamy modlitwę i prosimy, żeby nam nie przeszkadzano. Kiedy odmawiamy modlitwę zbiorową, imam powtarza każdy takbir na głos (dając w ten sposób znać wiernym o rozpoczęciu modlitwy lub o zakończeniu pewnego jej etapu), a wierni modlący się za imamem powtarzają takbir cicho.

Po wypowiedzeniu takbiru ihram zakładamy na siebie ręce w ten sposób, żeby prawa ręka znajdowała się na lewej. Prorok (PZN) kładł ręce wysoko (na klatce piersiowej), jednak główne szkoły fikhu dopuszczają różne położenie rąk (wszystkie te przepisy są w pełni akceptowane).

Każda modlitwa obejmuje dwie „części” – jedna z nich to wykonywanie określonych ruchów, recytacja Qur’anu, takbir, taslim, du’a itp., a druga z nich – to, co mamy w sercu. Najważniejsza w modlitwie jest koncentracja i pokora. Nie otrzymamy całkowitego wynagrodzenia za modlitwę tylko dlatego, że poprawnie wykonaliśmy wszystkie pokłony, dobrze recytowaliśmy Qur’an czy za to, że w czasie modlitwy zbiorowej staliśmy w pierwszym rzędzie modlących się. Nasze wynagrodzenie za modlitwę zależy przede wszystkim od pokory i skupienia na modlitwie (co oczywiście nie znaczy, że możemy niedbale wykonać ru’ku czy sudżud!). Prorok (PZN) zalecał, żeby wierni nie modlili się przed posiłkiem – w takich wypadkach lepiej najpierw jeść i pić, później się modlić (nawet, jeśli jest to np. modlitwa Assr, którą dobrze odmówić jak najwcześniej!), chyba że upłynęłaby pora danej modlitwy. Podobnie jest np. z potrzebami fizjologicznymi – dopuszcza się np. przerwanie modlitwy, kiedy musimy się załatwić (później taką modlitwę trzeba odmówić jeszcze raz od początku, niezależnie od tego, jak dużo zostało nam do końca).

Kiedy stoimy przy modlitwie, patrzymy w miejsce, którego dotknie nasze czoło w czasie pokłonu do ziemi (sudżud, czołobicie). Nie patrzymy na boki ani nie spoglądamy w górę – jedno i drugie jest sprzeczne z sunną i zakazane. Prorok (PZN) powiedział: Kto przy modlitwie wznosi wzrok do góry, ten straci wzrok.

Nieobowiązkowa, ale zalecana (zgodna z sunną) jest suplikacja (du’a) po wypowiedzeniu pierwszego takbiru i po intencji odmówienia modlitwy. Później wypowiadamy a’udhu Bi’llahi min asz-szaitani radżim (szukam schronienia u Boga przed szatanem przeklętym). Po wypowiedzeniu a’udhu Bi’llahi… recytujemy Surę Al-Fatiha – w oryginale, nawet jeśli nie znamy języka arabskiego! (Jest to obowiązek wszystkich muzułmanów na całym świecie, niezależnie od ich języka czy pochodzenia!) Sunną jest recytowanie Qur’anu powoli, z przerwą po każdym wersecie – jest to czas dla nas na zastanowienie się nad sensem tego, co recytujemy. Przy szybkiej recytacji ciężko jest o pokorę i właściwe zrozumienie znaczenia wersetów. Allah w Qur’anie wiele razy nakazuje Prorokowi (PZN) i wszystkim muzułmanom, aby recytowali Księgę (tzn. Qur’an) powoli.

Recytacja Sury Al-Fatiha obowiązuje każdego, kto odmawia modlitwę „cichą” – czy jest to fard, czy sunna, czy modlitwa jednej osoby, czy zbiorowa. To samo dotyczy modlitwy „głośnej”, jeśli modli się jeden muzułmanin. W przypadku „głośnej” modlitwy zbiorowej nie ma jednolitej opinii uczonych, ale w wielu meczetach (także w naszym) imam robi krótką przerwę po wyrecytowaniu Sury Al-Fatiha, dając czas wiernym na to, aby każdy z nich mógł wyrecytować tę Surę po cichu (na tyle cicho, abyśmy nie przeszkadzali komuś, kto modli się obok nas!).

Po recytacji Sury Otwierającej możemy (jest to sunna Proroka) wyrecytować inny rozdział Qur’anu – może być krótszy, może być dłuższy, może być fragment jakiegoś dłuższego rozdziału. Kiedy odmawiana jest modlitwa zbiorowa, imam powinien zwrócić uwagę, kto modli się za nim. Kiedy modlą się młodzi, zdrowi ludzie, może recytować długo, kiedy modlą się ludzie słabi, chorzy lub małe dzieci, powinien wybrać jakiś krótszy fragment Qur’anu.

Po recytacji Qur’anu wykonujemy kolejny takbir (z uniesieniem rąk jak przy takbirze ihram) i schodzimy do ru’ku – pokłonu w pasie. Podczas tego pokłonu nasze ciało powinno tworzyć kąt prosty, a plecy powinny być wyprostowane (hadis mówi, że Prorok ? wykonywał ru’ku w taki sposób, że gdyby na jego plecach postawiono naczynie z wodą, ani woda by się nie wylała, ani naczynie by się nie przewróciło). Dłonie z rozłączonymi palcami trzymamy na kolanach. W tej pozycji trzy razy wypowiadamy trzy razy subhana Rabbi Al-Adhim (chwała Panu Wielkiemu) i ewentualnie dodatkową du’a. Nie spieszymy się z powrotem z ru’ku do pozycji wyprostowanej. Ani podczas ru’ku, ani podczas sudżud w żadnym wypadku nie recytujemy Qur’anu!

Po ru’ku prostujemy się i przez chwilę pozostajemy w pozycji stojącej (nie przechodzimy od razu z ru’ku przez wyprost do sudżud, jak robią niektórzy muzułmanie!). Prostując się, wypowiadamy sami Allahu liman hamida (Allah przyjmuje każdego, kto Mu dziękuje), po czym mówimy Rabbana wa laka al-hamd (Panie, chwała Tobie – lub dzięki Ci); można dodać wa Ilaihi an-nuszur (i do Ciebie jest powrót albo i do Ciebie powrócimy).

Po wypowiedzeniu tej du’a schodzimy do sudżud (czołobicia), wypowiadając Allahu Akbar. Podczas sudżud nasze ciało powinno dotykać ziemi w siedmiu miejscach i są to: twarz (czoło razem z nosem), obie dłonie, oba kolana i palce obu stóp. (Nie kładziemy rąk tak, aby ziemi dotykały całe przedramiona od przegubów dłoni do łokci; to jest zakazane!) W tej pozycji wypowiadamy rzy razy subhana Rabbi Al-’Ala (chwała Panu Najwyższemu); bardzo zalecane są też dodatkowe du’a, ponieważ hadis Proroka (PZN) mówi, że w czasie sudżud człowiek najbardziej zbliża się do Allaha ?. Nie spieszymy się z wyprostowaniem z sudżud – podobnie, jak to było przy pokłonie ru’ku.

Istnieją dwa sposoby schodzenia do czołobicia: Jeden mówi, że najpierw dotykamy ziemi kolanami, później dłońmi – drugi mówi, że najpierw ziemi dotykają dłonie, później kolana. Wbrew temu, co mówią niektórzy uczeni, oba te sposoby są potwierdzone przez hadisy Proroka (PZN), oba są dozwolone i żaden nie jest dla nas zakazany.

Po pierwszym sudżud ze słowami Allahu Akbar wykonujemy przysiad (dżalsat) i także przez chwilę w nim pozostajemy, nie schodzimy od razu do drugiego sudżud. (W modlitwie bardzo ważny jest brak pośpiechu – w każdej pozycji powinniśmy przez krótką chwilę się zatrzymać!) W przysiadzie można powiedzieć np. Rabbi ighfirli (Panie, wybacz mi), możemy też prosić Allaha o to, czego pragniemy – jeśli nie jest to nic zakazanego. Prorok (PZN) wykonywał dżalsat tak, że prawą stopę opierał na palcach skierowanych w kierunku qibla, a ciężar ciała spoczywał na lewej stopie, leżącej na ziemi. Jednak jeśli przyjęcie takiej pozycji jest dla nas trudne, niewygodne lub utrudnia nam skupienie się na modlitwie, można obie stopy oprzeć na palcach lub skrzyżować je (tak, aby prawa stopa spoczywała na lewej).

Później ze słowami Allahu Akbar schodzimy do drugiego sudżud, identycznego jak pierwszy.

Po drugim sudżud wstajemy, wykonujemy takbir i kolejny rakat odmawiamy tak samo, jak rakat pierwszy. (Sunną przy wstawaniu z drugiego sudżud do pozycji stojącej jest opieranie się na pięściach, nie na otwartych dłoniach!) Na podstawie sunny zaleca się, żeby recytowanie Qur’anu w drugim rakacie było krótsze od recytowania w pierwszym rakacie.

Co do oparcia głowy podczas sudżud na jakimś podwyższeniu, możemy tak uczynić tylko wtedy, kiedy jest to konieczne, jednak w takiej sytuacji nie ma w tym nic nagannego. Jest hadis, który mówi, że przy tłoku w meczecie głowa muzułmanina w czasie sudżud może spoczywać nawet na plecach tego, kto modli się przed nim.

Po drugim sudżud w drugim rakacie pozostajemy w przysiadzie i odmawiamy taszahhud (al-tahijatu Li’llahi wa as-salawatu wa at-tajibatu…), a jeśli jest to ostatni rakat modlitwy, także błogosławieństwo Prorokowi (Allahumma salla ali Muhammad wa ala ali Muhammad…). Podczas taszahhud dłonie trzymamy na udach lub na kolanach, a ręce w ten sposób, że całe przedramiona dotykają ud – łokcie nie powinny być uniesione! Lewą dłoń trzymamy otwartą (wnętrzem do dołu), prawą zwiniętą – tak, że kciuk i środkowy palec razem tworzą kółko.

Przy odmawianiu taszahhud prostujemy palec wskazujący prawej ręki (tu również są pewne niewielkie różnice w poszczególnych szkołach fikhu). Taszahhud jest obowiązkiem – kto o nim zapomni, musi później wykonać sudżud as-sahw (pokłon zapomnienia).

W ostatnim rakacie modlitwy po taszahhud i błogosławieństwie dla Proroka (PZN) i jego rodziny dobrze jest poprosić Allaha o przebaczenie albo o ochronę przed złem. (Np. mówiąc – o Allahu, wybacz mi moje grzechy przeszłe i przyszłe, niedopatrzenia i nadużycia i wszystko, o czym wiesz lepiej ode mnie.) Można także prosić o dobro w tym życiu i w życiu ostatecznym (pamiętajmy, że Allah jest Hojny i Bogaty i o co byśmy Go nie poprosili, to dla Niego na pewno będzie mała rzecz – pewien ajat mówi, że gdyby wszyscy ludzie i dżinny, którzy żyli i którzy będą żyli na tym świecie zebrali się w modlitwie, a Allah dałby każdemu z nich to, o co ten Go prosi, ani trochę nie umniejszyłoby to Jego potęgi).

Na koniec modlitwy wypowiadamy taslim (głośno przy głośnej modlitwie, cicho w cichej). Zwracamy głowę w prawo w ten sposób, aby ktoś, kto modliłby się za nami, mógł wyraźnie zobaczyć nasz policzek, nieco opuszczamy wzrok (patrzymy mniej więcej na swój bark) i mówimy as-Salamu alaikum wa Rahmatu’llah. Później w ten sam sposób zwracamy głowę w lewo i wypowiadamy te same słowa. Przy modlitwie zbiorowej imam wypowiada taslim głośno, oznajmiając wiernym zakończenie modlitwy, a modlący się za imamem powtarzają go cicho.

Tak wyglądała modlitwa Proroka (PZN) według Abu Dżafara Muhammada ibn Dżarira at-Tabariego (oby Allah się nad nim zmiłował).

Autor: Abd ul-Karim