Albukasis, urodzony niedaleko Kordoby w 936 r. n. e., był jednym z największych chirurgów swoich czasów. Jego encyklopedia chirurgii była używana jako standardowa pozycja w tej dziedzinie we wszystkich europejskich uniwersytetach przez ponad pięć stuleci.

Muzułmańscy naukowcy, jak Avicenna, Al-Razi i Zahrawi Abul-Qasim (również znany jako Albukasis lub Al-Zahrawi) znajdują się wśród pionierów dziedziny medycyny. Zaprezentowali światu naukowe cuda, które do dziś dnia uważane są za ważne prace dla medycyny, jak i dla nauk medycznych jako całości. Al-Zahrawi Abui-Qasim Khalaf ibn Abbas (Abuicasis lub Albucasis) urodził się w Medinat Al-Zahra niedaleko Kordoby w muzułmańskiej Hiszpanii w 936 r. n. e. i zmarł w 1013r. Wywodził się z plemienia Ansarów z Arabii, którzy osiedlili się wcześniej w Hiszpanii. Jego nadzwyczajny wkład w medycynę to dzieło encyklopedyczne „At-Tasrif li-man adżiza an al-Talif” w postaci trzydziestu rozpraw naukowych. „At-Tasrif” ukończony ok. 1000 r. był wynikiem prawie pięćdziesięcioletniej edukacji i doświadczenia w dziedzinie medycyny, a jego własnymi słowami:

Cokolwiek wiem, zawdzięczam to jedynie pilnej lekturze ksiąg starożytnych, mojemu pragnieniu zrozumienia ich i przyswojenia sobie tej nauki. Potem dodałem obserwacje i doświadczenia całego mojego życia. Albukasis

„At-Tasrif” to ilustrowana praktyka medycyny i chirurgii. Jako miniaturowa encyklopedia, składająca się z 1500 stron, ukazuje nam, że Albukasis był nie tylko uczonym medycyny, ale również wielkim praktykującym lekarzem i chirurgiem. Wywarła wpływ na chirurgię w Europie i wpłynęła na jej rozwój.

„At-Tasrif” składa się z 30 rozpraw i był przeznaczony dla studentów medycyny i praktykujących lekarzy, dla których był gotowym i użytecznym towarzyszem w licznych sytuacjach, ponieważ wskazywał rozwiązania dla wielu klinicznych problemów. Dzieło to zawiera najwcześniejsze w historii rysunki przyrządów chirurgicznych, około dwieście z nich jest opisanych i zilustrowanych. W niektórych miejscach ukazany jest sposób użycia przyrządu, tzn. procedura chirurgiczna sama w sobie. Pierwsza i druga rozprawa została przetłumaczona na łacinę jako „Liber Thoricae”, wydrukowana w Augsburgu w 1519 r. Albukasis sklasyfikował w nich 325 chorób i omówił ich symptomatologię oraz leczenie. Na stronie 145 opisał, po raz pierwszy w historii medycyny, chorobę krwotoczną przekazaną przez niezakażoną nią kobietę jej dwóm synom; dziś nazywamy tę chorobę hemofilią. Rozprawa nr 28 jest o farmacji i została przetłumaczona na łacinę w 1288 jako „Liber Servitoris”. Ze wszystkich rozpraw zawartych w „At-Tasrif” Albukasisa, rozprawa nr 30 na temat chirurgii zyskała największą sławę i wywarła nieporównywalnie szeroki i wielki wpływ.

Od kiedy Gerardo z Cremony (1114-1187) przetłumaczył go na łacinę, wydano go przynajmniej dziesięć razy w latach 1497 – 1544. Ostatnie wydanie, John’a Channing’a w Oksfordzie (I 778) zawierało zarówno oryginalny tekst arabski, jak i łacińskie tłumaczenie występujące na przemian. Prawie wszyscy europejscy autorzy tekstów z dziedziny chirurgii od XII do XVI w. odwoływali się do chirurgii Albukasisa i odpisywali od niego. Byli to m.in.: Roger z Salerno (zm. 1180), Guglielmo Salicefte (1201-1277), Lanfranchi (zm. 1315), Henri de Mondeville (1260-1320), Mondinus z Bolonii (1275-1326), Bruno z Kalabrii (1352), Guy de Chaulliac (1300-1368), Valescus z Taranty (1382-1417), Nicholas z Florencji (zm. 1411), Leonardo da Bertapagatie z Padwy (d. 1460). 300 stron chirurgii Albukasisa to pierwsza księga o takich rozmiarach poświęcona wyłącznie chirurgii, która obejmowała również stomatologię i to, co można by określić jako dermatologia chirurgiczna. W swym dziele Albukasis rozwinął wszystkie aspekty chirurgii i innych dziedzin, jak okulistyka, choroby uszu, nosa, gardła, głowy i szyi, chirurgia ogólna, położnictwo, ginekologia, medycyna wojskowa, urologia i chirurgia ortopedyczna. Podzielił rozprawę na trzy części:

¨ kauteryzacja (zabieg polegający na chemicznym lub termicznym przypalaniu żywej, chorobowo zmienionej powierzchni śluzówki lub skóry; przyżeganie) (56 rozdziałów)
¨ chirurgia (97 rozdziałów)
¨ ortopedia (35 rozdziałów)

Nie jest więc rzeczą dziwną, że Albukasis wzbudził w Europie życzliwe nastawienie do arabskiej literatury medycznej, „że jego księga osiągnęła zaszczytne miejsce jako główny podręcznik w zachodnim chrześcijaństwie.” Serefeddin Sabuncuoglu (1385-1468) był chirurgiem żyjącym w Amasyi, w środkowej Anatolii. W 1460, w wieku lat 80, napisał on książkę zatytułowaną „Cerrahiye-tul- Hanniyye” po długoletniej służbie jako główny chirurg w Szpitalu Amasija (Darussifa). Jego księga „Cerrahiye-tul- Hanniyye” została przedstawiona Sułtanowi Muhammadowi, zwycięzcy, lecz rękopis później zaginął aż do jego ponownego pojawienia się w latach dwudziestych XX w. Książka ta jest mniej więcej tłumaczeniem „At-Tasrif” Al-Zahrawiego, aczkolwiek oprócz tłumaczenia autor dodał również swoje własne doświadczenia i poczynił interesujące uwagi i komentarze na temat wcześniejszych zastosowań, a każdy zabieg chirurgiczny został zilustrowany. William Hunter (1717-1783) używał arabskich rękopisów przywiezionych z Aleppo do swoich studiów na temat anewryzmu (tętniaka).

Na Uniwersytecie Glasgow można znaleźć pracę zatytułowaną „William Hunter and his Arabic Interest.” Był również rozdział w biografii Williama Huntera, autorstwa Sir Charles Illingworth, zatytułowanej „The story of William Hunter” opublikowana w Edynburgu przez E.S. Livingstone w 1967. Strona 58 (rozdział 9) poświęcona jest arabskiej pracy Albukasisa, którą studiował i, którą udało mu się zdobyć w Aleppo w Syrii – arabski manuskrypt „Al-Tasrif”. Najstarszy manuskrypt medyczny napisany w Anglii w 1250, wg British Medical Journal przedstawia zaskakujące dowody. Odnośnie tomów Albukasisa:

Ta interesująca relikwia składa się z osiemdziesięciu dziewięciu kart, zapisanych pięknym gotyckim skryptem w języku łacińskim. Praca zawiera sześć oddzielnych rozpraw, z których pierwszą i najważniejszą stanowi „De Chirurgia” Albu-Masima (Albukasis, Albukasim). Zajmuje 44 karty, z których brakuje trzech i możnaby się spierać, czy rzeczywiście jest to najstarszy istniejący podręcznik napisany w Anglii. Nova Vetera BMJ, 8 czerwca, 1939, str. 80-81

Wniosek z tego, że: Albukasis nie był jedynie jednym z największych chirurgów średniowiecznego islamu, lecz również wielkim pedagogiem i psychiatrą. Poświęcił pokaźny rozdział „Tasrifu” wychowaniu dzieci, etykiecie zachowania przy stole, programowi nauczania w szkołach i specjalizacji akademickiej.

Professor S. Hamarneh (Health Sciences in Islam)

W jego rodzinnym mieście, Kordobie, istnieje ulica Al-Bucasis – nazwana od jego imienia.

Muslim Heritage (strona poświecona wkładowi islamu w budowanie światowej kultury i cywilizacji)

Artykuł pochodzi z serwisu islam.pl (link)