Islam nie jest religią, która nakłada na człowieka jedynie obowiązki postu czy modlitwy, a każe mu zamykać się w samotności, bez podtrzymywania kontaktów z innymi ludźmi. Świadczy o tym choćby wynagrodzenie, jakie dostajemy za modlitwę w zgromadzeniach, podkreślanie wagi spotkań w meczecie czy spotkań, na których muzułmanie razem wspominają Allaha. Wiele hadisów mówi o wynagrodzeniu, jakie możemy dostać za dobre uczynki, które pomogły innym ludziom; wiele wersetów z Qur’anu i wypowiedzi Wysłannika (SAAWS) mówi o tym, że żaden muzułmanin nie powinien wynosić się ponad innych, dobrze traktować swoją rodzinę, swojego sąsiada, swoich przyjaciół…

Prorok Muhammad (SAAWS) powiedział kiedyś: Muzułmanin, który wchodzi w kontakty z innymi, jest cierpliwy i nie odpowiada złem, jest lepszy niż ten, który unika ludzi i nie jest cierpliwy na ich zło.

Oczywiście ten hadis nie oznacza, że powinniśmy pochwalać to, co inni robią złego, lub nie napominać ich, kiedy robią coś złego. Pamiętajmy jednak, że chociaż nie możemy kochać grzechu, który robi nasz brat, to równocześnie powinniśmy kochać swojego brata, nawet jeśli ten grzeszy.

Ibn Abbas (jeden z pierwszych muzułmańskich uczonych w sprawach fikh), zapytany o człowieka, który pości w dzień i modli się w nocy, ale nie przychodzi na piątkowe modlitwy ani na spotkania religijne, odpowiedział: Jest on jednym z tych, którzy pójdą do piekła.

Pamiętajmy, że im większa liczba ludzi, którzy razem wykonują jakieś dobre działanie dla Allaha, tym większego wynagrodzenia mogą się oni spodziewać za swój dobry uczynek. Prorok (SAAWS) powiedział o tym, używając przykładu modlitwy: Modlitwa z innym człowiekiem jest o wiele lepsza niż modlitwa pojedynczego, a modlitwa z dwoma ludźmi jest o wiele lepsza, niż modlitwa z jednym człowiekiem, natomiast im większa jest liczba modlących się, tym bardziej modlitwa jest błogosławiona przez Allaha.

Pamiętajmy jednak, że czasami, kiedy żyjemy wśród ludzi, którzy mogliby mieć na nas zły wpływ i sprawić, że oddalilibyśmy się od dobrych czynów i praktykowania Islamu, wtedy obowiązkiem muzułmanina jest porzucić towarzystwo takich osób. Prorok ? został zapytany: Który człowiek jest najlepszy? Odpowiedział: Wierzący muzułmanin, mudżtahid wykorzystujący siłę swojego ducha i majątku na drodze do Allaha. Zapytano go: Kto jeszcze? Powiedział: Ten, który oddala się od innych celem praktykowania religii.

Dobrym przykładem takiego postępowania mogą być rozmyślania w Grocie Al-Hira, które Muhammad (SAAWS) praktykował przed pierwszym Objawieniem, kiedy mieszkał w pogańskiej Mekce.

Powinniśmy rozsądnie wybierać między samotnością (oczywiście taką, kiedy dobrze wykorzystujemy swój wolny czas) a przebywaniem w towarzystwie innych ludzi. W tym drugim przypadku powinniśmy starannie dobierać kolegów czy przyjaciół – i decydować, czy chcemy utrzymywać z nimi kontakty, czy też odrzucić towarzystwo tych ludzi. Wzajemny wpływ przyjaciół na siebie może być bardzo duży – czasami w dobrym znaczeniu, a czasami w złym. Prorok (SAAWS) powiedział: Każdy człowiek przystosowuje się do zachowania przyjaciela, dlatego zawsze trzeba patrzeć, kogo się wybiera. (Tzn. powinniśmy zastanawiać się, kto powinien zostać naszym przyjacielem.)

Allah w Qur’anie mówi kilka razy o tym, że ludzie, którzy biorą sobie za przyjaciół niewiernych z pominięciem wiernych, nie są wierzący. Oczywiście nie znaczy to, że powinniśmy zerwać wszelkie kontakty z naszymi przyjaciółmi, którzy nie są muzułmanami czy nie są dobrze praktykujący – wręcz przeciwnie, naszym obowiązkiem jest robienie da’wa dla takich ludzi, którzy nie przyjęli Islamu i zachęcanie do praktykowania tych, którzy są muzułmanami. Pamiętajmy jednak, że przyjaźń powinna wypływać z miłości do Allaha, musi cechować się sumiennością, wypływającą ze świadomości tego, że jesteśmy odpowiedzialni przed Allahem i musi rozwijać się dla dobra innych ludzi i dla dobra religii Allaha – Qur’an uczy nas, że przyjaźń, która nie opiera się na prawdziwej wierze, nie przetrwa (nie będzie istniała) w Dniu Ostatecznym, kiedy przyjaciele, którzy nie kierowali się przede wszystkim chęcią zadowolenia Allaha ?, będą dla siebie wrogami.

O przyjaźni między niewiernymi i o tym, jak będą oni potraktowani w Dniu Ostatecznym, mówią ajaty od 21. do 34. (dalsze wersety precyzują, że chodzi o ludzi, którzy odrzucili Tawhid i Posłannictwo Muhammada) Sury As-Saffat (Szeregi, tłumaczenie znaczenia wg J. Bielawskiego):

„To jest Dzień Rozstrzygnięcia, który uznaliście za kłamstwo!
Zbierzcie tych, którzy byli niesprawiedliwi, i ich żony, i to, co oni czcili
Poza Allahem, i poprowadźcie ich ku drodze do piekła!
Zatrzymajcie ich, bo będą zapytani:
'Cóż z wami? Nie pomagacie sobie wzajemnie?’
Przeciwnie! Oni dzisiaj są całkowicie poddani.
Zbliżają się do siebie i pytają jeden drugiego.
Oni mówią: 'Wy przecież przychodziliście do nas z prawej strony.’
Ci powiedzą: 'Nie, przeciwnie, wy nie byliście wierzącymi
I my nie mieliśmy nad wami żadnej władzy; byliście ludem buntowników.
Sprawdziło się na nas Słowo naszego Pana – my, z pewnością, zakosztujemy!
My więc zaprowadziliśmy was na bezdroża, bo sami byliśmy błądzącymi.’
I oto oni, tego Dnia, będą współuczestnikami w karze.
Oto w ten sposób postępujemy z grzesznikami!”

„Przychodziliście do nas z prawej strony” – z prawej strony, czyli z dobrej, godnej zaufania, a więc jako przyjaciele (komentarz J. Bielawskiego).

„My, z pewnością, zakosztujemy” – tzn. zakosztujemy kary Ognia, przeznaczonej dla niewiernych (to wyrażenie często powtarza się w Qur’anie).

Prorok (SAAWS) powiedział: Allah powiedział o ludziach, którzy miłują siebie nawzajem dla Allaha: W Dniu Sądu stworzę dla nich cień.

Inny bardzo wiarygodny i bardzo znany hadis mówi o siedmiu kategoriach ludzi, którzy będą stać w Cieniu Allaha w Dniu Ostatecznym, kiedy nie będzie żadnego innego cienia – i wśród tych siedmiu grup wymienia tych, którzy byli prawdziwymi przyjaciółmi dla swoich braci (poza tym to m.in. sprawiedliwi władcy, uczciwi kupcy; ci, którzy nie położyli się z kobietami, które namawiały ich do cudzołóstwa; ci, którzy płakali, kiedy recytowali Qur’an lub kiedy słuchali, jak jest on recytowany…).

Inny hadis Proroka (SAAWS) mówi: Wśród ludzi są tacy, którzy nie są ani Posłańcami, ani świętymi, jednak w Dniu Sądu święci i Posłańcy zbliżają ich do siebie, ze względu na ich dobre miejsce u Allaha. To są ci, którzy miłowali się wzajemnie w Imię Allaha, choć nie byli spokrewnieni. I przysięgam, że ich twarze wtedy promienieją. Nie boją się, gdy inni ludzie się boją; nie smucą się, gdy inni ludzie się smucą; nie są przygnębieni, gdy inni ludzie są przygnębieni.

Pamiętajmy jednak, że kiedy przejmujemy zachowanie swoich przyjaciół, złymi skłonnościami łatwiej „zarazić się” niż dobrymi. Np. łatwiej namówić kogoś do zapalenia papierosa niż do dodatkowych modlitw w nocy. Wtedy przyjaciel, który namawia nas do zła, lub od którego przejmujemy złe zachowanie, może doprowadzić nas do upadku, do odejścia od praktykowania, do robienia tego, co zakazane, a w konsekwencji – do kary Ognia w życiu ostatecznym.

Allah mówi w Qur’anie o tym, co czeka tych, którzy będą postępowali za złymi lub fałszywymi przyjaciółmi (Sura Al-Furkan – Rozróżnienie – ajaty 27. do 29. w tłumaczeniu znaczenia wg J. Bielawskiego): „W tym Dniu niesprawiedliwy będzie gryzł swoje ręce, mówiąc: „Ach, gdybym był wybrał sobie drogę razem z Posłańcem! Biada mi! Gdybym choć nie był sobie wziął 'takiego to’ za przyjaciela! On to sprowadził mnie z drogi daleko od napomnienia, które już do mnie przyszło. Szatan jest dla człowieka zdrajcą!””

W Surze Al-Dżatija (Przyklękająca, ajaty 19. i 20., w znaczeniu wg J. Bielawskiego) Allah mówi o niesprawiedliwych: „Zaprawdę, oni ci nie pomogą wcale przed Bogiem. Zaprawdę, ludzie niesprawiedliwi będą opiekunami jedni drugich, podczas gdy Allah jest opiekunem bogobojnych. To są oczywiste wskazówki dla ludzi, i droga prosta, i miłosierdzie dla ludzi, którzy są przekonani.”

Prawdziwa przyjaźń powinna polegać na wierności, wzajemnym zaufaniu i dobrym charakterze obu przyjaciół. Prorok (SAAWS) powiedział: Ten, który żył z ludźmi, nie krzywdząc ich i nie okłamując, i nie był wobec nich niesłownym, jest już godny miana tego, na którego można liczyć, jest sprawiedliwy i można się z nim zaprzyjaźnić.

Opowiadał Abu Kallaba, że kiedyś dwaj mężczyźni spotkali się na rynku i jeden powiedział drugiemu: Wspominajmy Allaha daleko od ludzi. Tak zrobili, a wówczas jeden z nich zmarł. Wtedy drugiemu przyśniło się, że się spotkali i ten, który zmarł, powiedział temu, który żył: Wiesz, że wtedy Allah nam wybaczył? Niekiedy wstydzimy się podejść do drugiego człowieka i powiedzieć mu wprost o swojej sympatii czy o uczuciach do niego. Tymczasem Prorok (SAAWS) zalecał: Jeśli ktoś z was lubi drugiego, niech mu o tym powie.

Inny hadis opowiada nam, że Prorok (SAAWS) powiedział człowiekowi, który opowiadał mu o swoim przyjacielu: Powiedz mu, że go lubisz. Tamten człowiek tak uczynił, a wtedy jego przyjaciel mu odpowiedział: Niech Allah cię miłuje tak, jak ty umiłowałeś mnie w Allahu.

Prorok (SAAWS) zachęcał także, żeby przyjaciele obdarowywali się podarkami. Przekazała Aisha: Posłaniec (SAAWS) miał zwyczaj przyjmowania prezentów i obdarowywania nimi innych.

Jedną z podstaw przyjaźni powinny być bezinteresowne odwiedziny. Przekazał Abu Hurajra, że słyszał Proroka (SAAWS), jak opowiadał: Kiedyś pewien człowiek odwiedził drugiego na wsi, a na jego drodze Allah postawił anioła w postaci człowieka. Anioł zapytał: Czego chcesz, człowieku? Tamten odpowiedział: Chciałbym odwiedzić brata w tej wsi. Anioł zapytał: Czy masz do niego jakiś interes? Człowiek odparł: Nie, ale umiłowałem go w Allahu. Wtedy anioł powiedział: Jestem Posłańcem Allaha do ciebie i przekazuję ci, że Allah umiłował cię tak, jak ty umiłowałeś swojego brata.

Szczególny nacisk Islam kładzie na odwiedzanie chorych. Prorok (SAAWS) powiedział o takich odwiedzinach: Kto odwiedza swojego chorego brata rano, idzie z nim siedemdziesiąt tysięcy aniołów i proszą Allaha o łaskę dla niego aż do wieczora. A kto odwiedza swojego chorego brata wieczorem, z tym idzie siedemdziesiąt tysięcy aniołów i proszą Allaha o łaskę dla niego aż do rana.

Pamiętajmy, że fundamentem każdej pożytecznej przyjaźni powinno być umiłowanie Allaha, chęć spełniania dla Niego dobrych uczynków, czyste myśli i czyste intencje. Jeśli będziemy mieli takie intencje, być może przekonamy się o prawdzie, zawartej w zapisanych dawno temu słowach: Być może, kiedyś trafisz na brata, którego nie urodziła twoja matka.

Autor: Abd ul-Karim