Podstawową powinnością każdego muzułmanina jest wypełnianie wszelkich obowiązków – niezależnie od tego, czy wynikają ze zobowiązań wobec ludzi, czy z obowiązków wobec Allaha; bez zaniedbywania ani jednych, ani drugich. Spełnianie obowiązków wynikających z Prawa Allaha obejmuje rozmaite cele, a wszystkie prowadzą do tego, żeby człowiek czuł się odpowiedzialny przed swoim Stwórcą nie tylko w sprawach dotyczących ibadat (oddawania czci Allahowi – choć oczywiście są to jedne z najważniejszych obowiązków wierzącego), ale także we wszystkim, cokolwiek robimy w życiu na tym świecie.

Prorok (PZN) wyjaśnił to w hadisie, mówiąc: Każdy z was jest zobowiązany i odpowiedzialny za swój lud – przywódca jest zobowiązany i odpowiedzialny za swój naród; mężczyzna jest zobowiązany i odpowiedzialny za swoją rodzinę, kobieta jest zobowiązana i odpowiedzialna za swój dom, służący jest zobowiązany i odpowiedzialny za majątek swojego pana. Ten hadis i słowa Wysłannika Allaha (PZN) o odpowiedzialności każdego muzułmanina pokazują nam, że sytuacja w naszej ummie czy w muzułmańskim społeczeństwie zależy nie tylko od starań naszych imamów czy przywódców, ale także od tego, jak swoje obowiązki wykonuje każdy z nas.

Majmun bin Mahran mówił: Trzy rzeczy prowadzą do dobrej lub złej drogi – obowiązek Prawa Allaha, przysięgi i stosunki z rodziną. Z kolei Abdullah bin Masud ? przekazał: Śmierć na drodze Allaha jest przebaczeniem wszystkich grzechów – prócz niespełnionego obowiązku Prawa Allaha…

Istnieje też du’a, którą często powtarzał Prorok (PZN), znacząca mniej więcej – o Panie, szukam u Ciebie schronienia przed głodem, który jest najgorszym towarzyszem i przed zdradą, która jest najgorszym wnętrzem. Te słowa pokazują nam, że tak jak przez głód możemy stracić nasze życie, tak przez zdradę (lub nie dotrzymywanie swoich zobowiązań) możemy zgubić swoją religię, a co za tym idzie – własną duszę w Dniu Qiyama.

Niektórzy ludzie ograniczają swoją odpowiedzialność wyłącznie do tego, że starają się oddać to, co pożyczyli lub to, co zostało im na pewien czas powierzone. To oczywiście także jest naszym obowiązkiem, jednak nie wyczerpuje cech postępowania muzułmanina. Wiadomo, że Prorok Muhammad (PZN) przed Objawieniem znany był z dobrego charakteru, moralności i uczynności. Gotowość do pomagania innym widzimy też w historii Proroka Mojżesza (PZN), którą Allah przekazał w Qur’anie. (Sura Al-Qasas – Opowiadanie – ajaty od 24. do 26. – ta opowieść mówi o tym, jak Musa (PZN) pomógł dwóm kobietom napoić ich zwierzęta.) Prorocy Allaha odznaczali się takiomi cechami charakteru niezależnie od tego, co spotykało ich w życiu doczesnym (prześladowania, emigracja, konieczność opuszczenia rodzinnych stron…).

Popatrzmy na postępowanie ludzi, które możemy niekiedy zaobserwować, na przykład jadąc autobusem. Jak często niektórzy udają, że nie widzą kobiety z wózkiem, która chce wsiąść do autobusu lub z niego wysiąść; że nie widzą starszej osoby, której dobrze by było ustąpić miejsce; że nie widzą człowieka, który zastanawia się, jak gdzieś dojechać, ale wstydzi się zapytać pierwszy…

Dbałość o wszystko, co należy się od nas zarówno Allahowi, jak i innym ludziom, wymaga od nas takiej moralności, która nie zmieni się w żadnym czasie i w żadnych warunkach. Taką cechę charakteru muzułmanina Islam określa jako wiarygodność. Pewnego razu do Proroka (PZN) przyszedł pewien mężczyzna i zapytał go: Kiedy przyjdzie Dzień Sądu? Prorok (PZN) powiedział: Kiedy zginie wiarygodność, wtedy czekaj na Dzień Sądu.

Jedną z cech wiarygodnego człowieka jest dbałość o spełnianie swoich obowiązków „służbowych”, np. w pracy. Oznacza to, że prawdziwy muzułmanin ani nie będzie ubiegał się o stanowisko, na które nie ma kwalifikacji, ani nie przydzieli takiego stanowiska komuś z rodziny czy znajomych, kto nie nadaje się do pełnienia tej funkcji. Jak często dzisiaj widzimy postępowanie ludzi, które świadczy o czymś wręcz przeciwnym! Tymczasem Jazid bin Abu Sufjan opowiadał, że Abu Bakr ?, kiedy wysyłał go na jakieś stanowisko do Szamu (Szam to arabska nazwa tzw. Wielkiej Syrii – w przybliżeniu dzisiejsze Syria, Liban, Jordania i Palestyna), powiedział mu: Jazidzie, boję się, że pojedziesz i oddasz poważne stanowiska swoim bliskim, a Posłaniec Allaha powiedział – kto mianuje ludzi na stanowiska ze względów osobistych, na tego spadnie przekleństwo Allaha i nic mu nie pomoże, zostanie wrzucony do Ognia.

Jest też hadis na ten temat, który przekazał Abu Dharr. Pewnego razu zapytał on Proroka (PZN): O Posłańcu Allaha, czy nie dasz mi jakiegoś poważnego stanowiska? Prorok (PZN) poklepał go po ramieniu i powiedział: Jesteś słaby, a to jest odpowiedzialność, która w Dniu Sądu będzie wstydem i żalem, chyba że ktoś spełni wszystkie obowiązki, jakie do niego należą.

Wzorem dla każdego z nas może być postępowanie Proroka Jusufa (PZN), który mógł wybrać sobie stanowisko na dworze Faraona. Powiedział on: „Wyznacz mnie na stróża skarbów tego kraju, albowiem jestem dobrym nadzorcą i posiadam wiedzę o tych sprawach.” Taka wypowiedź jest zarówno rzeczowa, jak uczciwa – postępując podobnie, nie będziemy ubiegać się o nieodpowiednie dla nas stanowisko ani nie będziemy przypisywać sobie umiejętności, których nie posiadamy.

Wiarygodność oznacza także uczciwość przy wykonywaniu danej pracy czy pełnieniu danej funkcji. Jeśli cokolwiek robimy, powinniśmy starać się, żeby nasza praca została wykonana jak najlepiej – niezależnie od tego, czy dotyczy ona religii i muzułmanów (choć wtedy oczywiście nasze zaniedbanie jest większym grzechem), jak i w innych przypadkach. Pamiętajmy o tym, że dobre wykonywanie naszej pracy (kiedy unikamy w niej tego, co jest zakazane, i kiedy pamiętamy w niej o obowiązkach wobec Allaha) także może być jedną z form ibadat – oddawania czci naszemu Stwórcy. Człowieka, który nie spełnia swoich obowiązków, Islam uważa za zdrajcę, a Prorok (PZN) powiedział: Najgorszą zdradą jest to, gdy komuś powierza się sprawy innych ludzi, a on je lekceważy. Ten sam hadis mówi o tym, że kiedy Allah ? zbierze wszystkich ludzi w Dniu Ostatecznym, zdrajcy będą mieli znaki swoich zdrad, przez które zostaną rozpoznani.

Prorok (PZN) nakazał nam, byśmy nie ukrywali swoich zarobków i abyśmy wystrzegali się pobierania za swoją pracę innego wynagrodzenia poza tym, które jest nam należne według prawa. Natomiast o człowieku, który zachowuje uczciwość w swoich obowiązkach, Prorok (PZN) powiedział: Ten, który uczestnicząc w jakiejś sprawie bierze to, co należy brać, a oddaje to, co należy oddawać, jest równy temu, który walczy na drodze Allaha, póki nie powróci do swojego domu. Inny hadis mówi: Gdy upoważnimy kogoś do wykonania jakiejś pracy, za którą go wynagrodzimy, a on bierze dla siebie jeszcze innymi drogami, to postępuje on nieszczerze. Allah w Qur’anie mówi natomiast (co znaczy, wg J. Bielawskiego): „Ten, kto oszukuje, przyjdzie ze swoim oszustwem w Dniu Zmartwychwstania. Wtedy zostanie zapłacone w pełni każdej duszy to, czego dokonała; nikt nie dozna niesprawiedliwości.” (Sura Al 'Imran – Rodzina Imrana – ajat 161.) Te słowa również pokazują nam, że powinniśmy pamiętać nie tylko o swoich obowiązkach w życiu doczesnym, ale także o tym, że kiedyś zostaniemy rozliczeni za nie przez Pana wszystkich ludzi.

Kiedyś jeden z muzułmanów, którego Prorok (PZN) wysłał celem zbierania jałmużny, po powrocie powiedział: To jest dla was, a to dostałem w prezencie. Wtedy Prorok (PZN) wstał, skrytykował jego postępowanie (pamiętajmy, że Prorok(PZN) robił tak bardzo rzadko i tylko wtedy, kiedy było to konieczne!) i powiedział: Jeśli ktoś z was bierze coś, co nie należy do niego, to spotka Allaha w Dniu Sądu, niosąc to, co brał.

Do innych oznak wiarygodności należy także dobre korzystanie ze swojego zdrowia, zmysłów, zdolności, majątków, dzieci… Powinniśmy pilnować wszystkiego, czym zostaliśmy obdarowani przez Allaha (pilnować, czyli wystrzegać się pokus, na które mogą nas te wszystkie dary narazić, wystrzegać się wszystkiego, co haram – np. złego korzystania ze swojego wzroku, złego wydawania pieniędzy, porzucania swoich obowiązków przez rodzinę) i pamiętać, że wszystko, co od Niego dostaliśmy, jest tylko pewnego rodzaju depozytem na to życie, z którego zostaniemy rozliczeni. Allah w Qur’anie mówi (co znaczy, wg J. Bielawskiego):

„O wy, którzy wierzycie! Nie zdradzajcie Allaha i Posłańca, bo wtedy zdradzicie powierzone wam legaty, a przecież wy wiecie!
I wiedzcie, że wasze dobra i wasze dzieci są pokuszeniem, i że u Allaha jest nagroda ogromna.” (Sura Al-Anfal – Łupy – ajaty 27. i 28.)

Dobra, dzieci i żony mogą być pokuszeniem dla wierzącego człowieka. Czasami przestajemy chodzić do meczetu, bo wolimy spędzać czas tylko z naszą rodziną. Czasami porzucamy praktykę nadobowiązkową, żeby mieć więcej czasu dla rodziny. Czasami nawet przestajemy praktykować to, co obowiązkowe – wtedy żona czy dzieci stają się naszymi wrogami, którzy zaprowadzą nas do Ognia.

Czasami zdobywamy majątek w nieuczciwy sposób (np. ktoś może kraść, bo nie jest bogaty, a dziecko chce taką zabawkę, jak ma kolega, albo żona chce takie futro, jak ma sąsiadka). Tymczasem wtedy powinniśmy powiedzieć: Nie stać nas na to, ale za to jesteśmy uczciwi.

Do obowiązków wiarygodnego człowieka należy także zachowywanie tajemnic (przypomnijmy, że zachowanie przeciwne jest jedną z głównych oznak hipokrytów). Tajemnice powierzone nam są święte i trzeba je szanować, podobnie jak wszystko, co dzieje się na rozmaitych spotkaniach. (Uwaga: Nie dotyczy to rozmów, które dotyczą zabójstwa, kradzieży, cudzołóstwa czy innych grzechów – wtedy powinniśmy zapobiegać złu, czyli tajemnica nas nie obowiązuje!)

Prorok Muhammad (PZN) powiedział: Gdy ktoś coś powie i odwróci się, już jest to tajemnica, którą trzeba zachować.

Szczególnym przypadkiem są tajemnice, które dotyczą małżeństwa – Islam kładzie szczególny nacisk na to, aby sprawy między mężem i żoną pozostawały jedynie między nimi, a Prorok (PZN) zakazał rozpowszechniać wiadomości o tym, co dzieje się między małżonkami. Jednymi z najważniejszych tajemnic męża i żony są sprawy dotyczące ich współżycia, o których nie wolno opowiadać nikomu innemu (porównajmy to z zachowaniem niektórych ludzi w dzisiejszej Europie!). Prorok(PZN) porównał parę, która wyjawia takie sprawy innym, do diabła i diablicy, którzy współżyli, a wszyscy ludzie to widzieli. Inny hadis Wysłannika (PZN) mówi: „Najgorsze małżeństwa w Dniu Zmartwychwstania to te, które rozpowiadają o tym, jak współżyli ze sobą nocą.” (Sahih Muslim.)

Wracając do sprawy oddawania powierzonych nam depozytów czy pożyczek, Allah ? w Qur’anie mówi (co znaczy, wg J. Bielawskiego): „Zaprawdę, Allah nakazuje wam, abyście oddawali powierzone dobra ich właścicielom! A jeśli sprawujecie sądy wśród ludzi, to sądźcie według sprawiedliwości. Zaprawdę, jakże wspaniałe jest to, do czego Allah was nawołuje! Zaprawdę, Allah jest Słyszący, Widzący!” (Sura An-Nisa – Kobiety – ajat 58.)

Abdullah bin Masud przekazał: Słyszałem Posłańca Allaha, kiedy mówił – obowiązkiem Prawa Allaha jest modlitwa, ablucja… i inne rzeczy wymienił, i najważniejsze były depozyty. Najlepszym przykładem dbałości o zobowiązania tego typu jest postępowanie samego Proroka(PZN), który, kiedy emigrował z Mekki do Medyny, polecił swojemu kuzynowi, żeby w jego imieniu oddał wszystko, co zostawili u niego na przechowanie niewierni. Postąpił tak pomimo tego, że to właśnie pogańscy Arabowie prześladowali go i zmusili do opuszczenia rodzinnych stron!

Inny hadis Proroka (PZN), przekazany przez Abdullaha bin Masuda, mówi o człowieku, który nie dopełnił swoich zobowiązań: W Dniu Sądu powie się jemu – nawet, jeśli został zabity na drodze Allaha – oddaj obowiązek Prawa Allaha! On odpowie: O Allahu, jak mogę to uczynić, jeśli jestem już w tym życiu? Zostanie powiedziane: Wrzućcie go do Ognia. Wtedy zobaczy on niespełniony obowiązek wobec Prawa Allaha (…).

Kolejną z dziedzin życia, która jest nierozłącznie związana z Prawem Allaha, jest handel. Dobrym przykładem pamiętania o uczciwości w handlu jest dla nas historia imama Abu Hanify (oby Allah ? się nad nim zmiłował), który zajmował się handlem jedwabiem (odziedziczył ten interes po ojcu). Pewnego razu przyszła do niego kobieta, która chciała sprzedać swoją suknię. Abu Hanifa (oby Allah ? się nad nim zmiłował) zapytał ją: Ile chcesz za tę suknię? Kobieta powiedziała: Sto dinarów. Abu Hanifa (oby Allah ? się nad nim zmiłował) odpowiedział: Ona jest warta więcej. Wtedy ta kobieta powiedziała: Dwieście dinarów. Abu Hanifa (oby Allah ? się nad nim zmiłował) odpowiedział: Ona jest warta więcej. Wtedy ta kobieta powiedziała: Trzysta dinarów. Abu Hanifa (oby Allah ? się nad nim zmiłował) odpowiedział: Ona jest warta więcej. Wtedy ta kobieta powiedziała: Czterysta dinarów. Abu Hanifa (oby Allah ? się nad nim zmiłował) odpowiedział: Ona jest warta więcej. Kobieta myślała, że Abu Hanifa (oby Allah ? się nad nim zmiłował) wyśmiewa się z niej i chciała odejść, ale wtedy on zawołał jakiegoś innego kupca i zapytał go: Ile jest warta jej suknia?, a tamten kupiec odpowiedział: Pięćset dinarów. Wtedy Abu Hanifa (oby Allah ? się nad nim zmiłował) wypłacił tamtej kobiecie pięćset dinarów – może ona nie wiedziała, ile jest warta jej suknia, może chciała sprzedać ją taniej, bo bardzo potrzebowała pieniędzy, ale on tego nie wykorzystał, tylko wypłacił tej kobiecie całą sumę pieniędzy, jaka się jej należała.

Prorok (PZN) powiedział: Obowiązek Prawa Allaha stopniowo zmniejsza się w ludzkich sercach, aż przyjdzie moment, w którym handel będzie odbywał się bez spełnienia obowiązku, aż dojdzie do tego, że będzie się mówiło (jak o czymś rzadkim – przyp. mój), że w takim to a takim miejscu jest człowiek, któremu można zaufać.

Te słowa pokazują nam, że wiedza religijna nie wystarcza, jeśli nie ma przełożenia na nasze czyny w życiu na tym świecie, a obowiązek Prawa Allaha nie trafi do serca, w którym nie ma prawdziwej wiary. Jeśli człowiek nie ma szczerej wiary, poczucia obowiązki, sumienia, wtedy nic mu nie da uczenie się Qur’anu czy nauka o sunnie (PZN).

Pamiętajmy, że właśnie człowiek wziął na siebie obowiązek przestrzegania Prawa Allaha, o którym Allah mówi w Qur’anie (Sura Al-Ahzab – Frakcje – ajaty 72. i 73. w znaczeniu wg J. Bielawskiego) jako o depozycie:

„Zaofiarowaliśmy depozyt niebiosom, ziemi i górom, lecz one odmówiły noszenia go i przestraszyły się; poniósł go człowiek – on przecież jest niesprawiedliwy i nieświadomy –
Żeby Allah mógł ukarać obłudników i obłudnice (chodzi o hipokrytów – przyp. mój), bałwochwalców i bałwochwalczynie, i mógł zwrócić się ku wierzącym – mężczyznom i kobietom. Allah jest Przebaczający,
Litościwy!”

Oby Allah zechciał ułatwić nam przestrzeganie Jego Prawa, zapisać nas pomiędzy wierzących i uchronić nas od kary Ognia, przygotowanej dla niewiernych i zatwardziałych grzeszników.

Autor: Abd ul-Karim